Recensies

Vrij Nederland Detective- & Thrillergids

De stille zonde ****

Lieneke Dijkzeul is bekend van haar kinderboeken. In De stille zonde laat ze zien ook met spannende boeken voor volwassenen veel affiniteit te hebben.

De hoofdrol is weggelegd voor inspecteur Paul Vegter. Sinds het dodelijke auto-ongeluk van zijn vrouw probeert hij, met wisselend succes, de zon in het water te zien schijnen. Maar het politievak verstaat hij nog steeds als de beste. Eric Janson, leraar Engels aan het vwo, wordt om het leven gebracht.

Tijdens een schoolreünie nog wel, met honderden oud-leerlingen om zich heen. Janson stond bekend als een zelfingenomen man en een geslepen rokkenjager. Daar maak je niet alleen maar vrienden mee. Indachtig de principes van de moderne misdaadroman heeft Dijkzeul nog een tweede vertellijn bedacht. Op de reünie ontmoet ongehuwde moeder Eva Stotijn een andere ex-leerling, David Bomer. Ook een versierder, maar zo subtiel dat Eva onder de indruk raakt van zijn vele charmes.

De lezer vraagt zich af hoe deze vertellijnen met goed fatsoen samen zullen komen, maar Dijkzeul blijkt daar geen enkele moeite mee te hebben. Een debuut dat staat als een huis.

Crimezone(*****)

Op www.Crimezone.nl, de site voor en door thrillerfans,  heeft “De stille zonde” 5 sterren gekregen, en wordt het betiteld als het beste debuut van de laatste jaren.

Met De stille zonde zet Lieneke Dijkzeul net als haar collega auteur bij Ambo|Anthos. Simone van der Vlugt, na een geslaagde carriére als jeugdboekenschrijfster, de stap naar de literaire thrillerboeken voor volwassenen.

De vergelijking met Simone van der Vlugt is dan natuurlijk gauw gemaakt, maar kan Lieneke Dijkzeul net zo’n geslaagd debuut schrijven als de Reünie? Ja, volmondig ja, en misschien nog wel beter. Want als één boek de titel literaire thriller verdient dan is het wel De Stille Zonde. Deze misdaadroman is zo goed geschreven en heeft net dat beetje extra door fantastische zinnen, een vlotte schrijfstijl en geweldige personages.

Lieneke Dijkzeul weet de karakters zeer goed neer te zetten, begrijpelijk en soms zo van de straat geplukt. Inspecteur Vegter is bijvoorbeeld menselijker dan menig rechercheur in het Nederlandse thrillergenre.

Dit boek is uit het leven gegrepen, alle menselijke beslommeringen passeren de revue. Alleen niet overdreven zoals je in sommige andere misdaadromans leest. De dosering die Lieneke Dijkzeul heeft aangebracht in haar debuut is precies goed.

Een wat oudere vrouw met kanker, een man die zijn vrouw verloren heeft tijdens een ongeluk en zich nu alleen moet redden, een gescheiden vrouw, die ook de opvoeding van haar kind als taak heeft, discriminatie, anorexia, allemaal geloofwaardig beschreven. Nergens is het irritant, nergens is het overdreven, alles op zijn plaats.

Een beter debuut is er de laatste paar jaar niet verschenen en dit boek zal zeker hoge ogen gooien. Als je Simone van der Vlugt, Saskia Noort en Esther Verhoef goed vindt maak dan je borst maar nat. Lieneke Dijkzeul is net zo goed, of misschien wel beter!

Boek (****)

Al heel wat jaren is Lieneke Dijkzeul een gevierd schrijver van kinderboeken. Nu heeft zij zich gewaagd aan een ander genre: de literaire thriller. Haar nieuwe boek De stille zonde begint op een middelbareschoolreünie.

Daar wordt in een van de toiletten het lijk van een leraar Engels gevonden. Vervolgens worden de honderden aanwezige oud-leerlingen en docenten verhoord. Rechercheur Paul Vegter en consorten verdenken oud-leerling David Bomer, een arrogante jongeman. Hij dringt op sluwe wijze het leven binnen van Eva Stotijn.

Zij is ook een oud-leerling van de school en tevens alleenstaande moeder van een dochter. Algauw brengt de komst van David haar in de problemen. Ondertussen probeert Vegter de moordenaar te vinden. Dat blijkt niet gemakkelijk. Hij graaft in de verledens van zowel de familie van de man als van oud-leerlingen. Daardoor vindt hij enkele aanwijzingen. Op haar beurt neemt Eva een drastisch besluit, zodat zij niet langer gekweld wordt door David.

Het is bewonderenswaardig hoe Lieneke Dijkzeul, na zoveel kinderboeken te hebben geschreven, zo’n goedlopende thriller weet af te leveren. Ze heeft in haar jeugdboeken altijd al een detectiveachtige elementen gebruikt, maar bij een thriller voor volwassenen is dat toch anders. Elk detail behoort te kloppen. En dat doet het ook; aan alles is gedacht, geen vraag blijft onbeantwoord.

Bovendien leest De stille zonde lekker vlot. Dat komt door twee dingen. Ten eerste door de toegankelijke schrijfstijl en woordkeuze van Dijkzeul, misschien een overblijfsel van haar schrijven voor kinderen. Ten tweede is het verhaal gewoon erg spannend en krijgen de karakters een heel eigen gezicht mee. Neem nu rechercheur Vegter. Over hem wordt vrij veel verteld, vooral dingen die niet expliciet met het onderzoek naar de moord te maken hebben. Je kunt dat zien als uitweiden, maar ook als karakter geven aan de persoonlijkheden in het boek.

Haar uitgever meldt op de achterflap van het boek dat Dijkzeul in de voetsporen treedt van onder meer schrijfsters Simone van der Vlugt en Karin Fossum. En dat is ook zo. De auteur kan zeker tippen aan deze twee collega’s. Bovendien maakt Dijkzeul net als Van der Vlugt, Carry Slee en Theo Hoogstraten de succesvolle overstap van kinderboeken naar boeken voor een volwassenpubliek. Laten wij hopen dat er, mocht zij doorgaan met het schrijven van kinderboeken, meer thrillers van haar hand verschijnen. (EL) www.boekmagazine.nl

De Volkskrant

Het soepel lopende verhaal, met prettig realistische personages, dat begint met de verdachte dood van een docent Engels tijdens een schoolreünie, moet het hebben van de slim beheerste, psychologische uitwerking. Sommige oud-leerlingen, en de politie-inspecteur die het onderzoek leidt, worden mooi en, ondanks de herkenbaarheid, niet clichématig of vlak gepresenteerd.

Inspecteur Paul Vegter, sinds een jaar weduwnaar en sindsdien in zijn privé-leven even hulpeloos en lusteloos als de oude kat Johan, luistert in bad naar een pianoconcert. Mozart, KV 467. In zijn nieuwe flat kijkt hij naar de boeken die hij uit het oude huis heeft meegenomen. ‘Vestdijk, Blaman, Kerouac, die hij destijds een arrogante vlegel had gevonden, maar van wie Stef onder de indruk was geweest. Ze had hem zijn burgerlijkheid verweten, zoals hij haar haar pedanterie. Dat was toen ze nog dachten dat ze elkaar konden veranderen.’
Mooie beelden, opgeroepen door geschreven woorden.

Geassocieerde Pers Diensten

Over het fenomeen literaire thriller valt veel te zeggen. Dat de term bijvoorbeeld schijnt te zijn bedacht door Rinus Ferdinandusse, die het ooit plakte op ‘Het geheugenspel’ van Nicci French. Dat uitgeverij Anthos sindsdien op elke roman die geacht wordt spannend te zijn het stempel drukt en dat concurrerende boekdrukkers het vervolgens na-apen om maar zoveel mogelijk exemplaren te kunnen afzetten. Want literaire thrillers zijn heter dan heet, zie het succes van Saskia Noort, Simone van der Vlugt en Esther Verhoef.

Maar nergens lees je wat een spannende roman nu tot een literaire thriller maakt. Oké, het zijn veelal boeken met een mysterieuze foto op de cover van een engelenbeeld, een donker bos of een in nevelen gehuld meer. En toevallig zijn de meeste ‘literaire thrillers’ ook nog door vrouwen geschreven. Maar een definitie, ho maar.

Wellicht dat ‘De stille zonde’, het thrillerdebuut van kinderboekenschrijfster Lieneke Dijkzeul, straks als standaard beschouwd gaat worden. Want ze paart in deze mooie roman spanning aan geraffineerd uitgewerkte personages en een ragfijne stijl. De lezer die prijs stelt op een in mooie beelden opgediend verhaal waarin elk cliché wordt gemeden, kan zijn hart ophalen in ‘De stille zonde’. Dijkzeul steekt bestsellerkanonnen als Saskia Noort en Simone van der Vlugt met gemak naar de kroon. En dat terwijl ze eigenlijk maar een klein gegeven beschrijft in dit boek.

Dijkzeul concentreert zich in de uitwerking van het verhaal op een klein groepje mensen, die elk een portie sores met zich mee torsen. Zo is rechercheur Vegter een vereenzaamde speurder, wiens vrouw is overleden en die in zijn appartement machteloos moet toezien dat hij ook de strijd tegen de afstervende kamerlinde zal verliezen. We maken kennis met Jansons ex-vrouwen, de uiterst formele rector en zijn zieke, maar innerlijk ijzersterke echtgenote en dan zijn er nog de oud-leerlingen Eva Stotijn, een alleenstaande, graatmagere, jonge moeder wier vader gedurende haar schooltijd de cel in moest wegens fraude, en de manipulatieve David Bomer, een rijkeluiszoontje dat alles al heeft gezien.

Dijkzeul brengt diverse lijntjes op respectabele wijze samen en weet te overtuigen met het feit dat het recht zijn loop kan hebben zonder dat er een rechter aan te pas komt. Dat ze iets te lang doorgaat nadat alle vragen zo’n beetje zijn beantwoord, zij haar onmiddellijk vergeven. Zo kan de lezer nog even verder genieten van haar puntgave stijl.

NRC

Kan een roman zonder hoofdpersoon? Kan een collectief of maatschappelijke situatie een verhaal dragen? Het zijn vragen die de meeste schrijvers sinds Blokken van Bordewijk gemakshalve omzeilen door het perspectief van waaruit wordt verteld regelmatig te wisselen. Dat heeft onder meer geleid tot romans als die van Ed McBain en Sjöwall & Wahlöö waarbij het de lezer volkomen vrij staat uit het koor van stemmen een eigen held te kiezen.

Zo ook in De stille zonde van thrillerdebutante Lieneke Dijkzeul. In haar kleine kosmos is het heldendom genivelleerd en de maatschappelijke toestand de hoofdpersoon. […] Dijkzeul heeft de wereld die we kennen uit haar kinderboeken overgezet naar een andere, weinig hoopgevende wereld. En zij maakt die stap van jeugdboek naar thriller overtuigend. Geen valse romantiek zoals bij Terlouw, geen kinderlijk optimisme zoals bij Van der Vlugt, maar een onthutsend realistisch maatschappij- en mensbeeld waaraan geen ontsnappen mogelijk is.
Net als bij Saskia Noort gaat het bij Dijkzeul niet om grootschalige fraude, politieke complotten, dreigende wereldcrises of brute criminaliteit, maar om een dode docent en een vrouw in het nauw. Dijkzeul heeft alleen een aanzienlijk volwassener perspectief en een dieper psychologisch inzicht.

Een schoolreünie eindigt in moord op een gehate leraar. Terwijl de politie op basis van onvoldoende aanwijzingen de speurtocht naar de dader inzet, krijgt de lezer inzicht in de nasleep, in het privéleven van de reünisten. Daarin loopt vooral de psychische spanning op tussen twee van hen die overhaast gaan samenwonen.

De lezer mag ook meeleven met de ontheemde weduwnaar die het politieonderzoek leidt. Met zijn atypische voorkeur voor klassieke muziek en Nederlandse literatuur, zijn uitwonende volwassen dochter en zijn kat is deze rouwende Paul Vegter nog het minst onopvallende karakter in het boek.

Dijkzeuls professionalisme is met name in het begin van het boek een verademing. Heerlijk om weer eens een auteur te lezen die met korte zinnen en eenvoudige metaforen iets weet neer te zetten. […] De volwassen blik en het stilistisch vermogen van Dijkzeul houden de grote belofte in van een sociaalrealistische thrillerreeks van eigen bodem.

Het Parool

In De stille zonde wordt Eric Janson bij een schoolreünie vermoord. Ach jee, denk je. Een whodunnit van eigen bodem. Waar blijft de onvermijdelijke inspecteur van politie? Die zit in bad en luistert naar een pianoconcert van Mozart. […] Vegter is geen bordkartonnen politieman die dag in dag uit met zijn collega’s speculeert over daders en hun motieven. Als hij al praat, is het vooral met nabestaanden van het slachtoffer en ex-scholieren die op de reünie aanwezig waren. De vermoorde leraar blijkt een arrogante etter te zijn geweest die routinematig vijanden maakte. Aan verdachten geen gebrek dus.
In een tweede vertellijn volgen we de belevenissen van de ongehuwde Eva Stotijn. […]

Dijkzeul schrijft met een vanzelfsprekendheid die in Nederland slechts voorbehouden leek te zijn aan reguliere genomineerden voor de Gouden Strop: Post, Den Tex, Thijssen, De Zwaan, dat kaliber.
Inspecteur Vegter is een aanwinst. Met vallen en opstaan brengt hij zijn leven weer op orde. Niet dat hij er veel van verwacht, maar je moet toch wat. Dijkzeul beschrijft zijn geploeter met een prettige mengeling van deernis en humor. Daarnaast heeft ze op tweederde van het boek een plotwending in huis die het hele verhaal op zijn kop zet. De stille zonde is een toonbeeld van intelligent vakwerk.

Levende Talen Magazine

De stille zonde draait om de moord op de leraar Eric Janson. Hij wordt tijdens een drukbezochte reünie vermoord in de toiletruimte. Het duurt een tijdje voordat ook maar enigszins duidelijk wordt wat de achtergronden van die moord zijn.[…]

Dat Dijkzeul het vertellersvak verstaat blijkt uit de zorgvuldige dosering van de informatie die de lezer krijgt. De plot is zeer geslaagd, goed uitgewerkt en hangt gelukkig niet aan elkaar van sensationele wendingen. Je ziet pas heel laat aankomen wat er werkelijk is gebeurd en wat de gruwelijke achtergronden van de moord zijn. Nergens speelt het toeval een te grote rol en de gebeurtenissen maken een waarschijnlijke en overtuigende indruk.

Maar het boek wordt niet alleen gepresenteerd als een thriller. Het gaat om een literaire thriller. Dat betekent dat de personages psychologisch voldoende en boeiend uitgewerkt moeten zijn, net als hun onderlinge relaties, terwijl ook aan het taalgebruik meer eisen gesteld mogen worden dan bij het gemiddelde detectiveverhaal. Lieneke Dijkzeul is daar inderdaad beslist in geslaagd.

Het zijn personages die voor je gaan leven, die een scala aan karaktereigenschappen meekrijgen en van daaruit logisch handelen, voor zover hun geest door logica wordt beheerst. Aan wat ze voelen en denken, aan wat hen beweegt, aan hun angsten, aan hun verleden en aan de problemen in hun relaties met de andere personages, zowel in het heden als in het verleden, besteedt het verhaal minstens zoveel aandacht als aan de oplossing van de moord.
De personages zijn niet alleen goed uitgewerkt en uitgediept, maar maken ook een duidelijke ontwikkeling door.

Niet alleen de opbouw, de thematiek en de psychologische kanten zijn van hoge kwaliteit, ook de stilistische kant van dit boek is literair verantwoord: het taalgebruik is zorgvuldig, gevarieerd en rijkgeschakeerd, terwijl de dialogen snel, flitsend en levensecht genoemd kunnen worden.

De stille zonde is dan ook een indrukwekkende roman geworden over mensen die in hun jeugd voor de rest van hun leven psychisch vernield zijn door een arrogante leraar die met nietsontziende arrogantie en egocentriciteit zijn eigen zieke behoeften wilde bevredigen.